Hai sự kiện, một kịch bản

 

Ngày 14/10/1962, chiếc máy bay do thám U-2 của Mỹ đã chụp được các bức ảnh cho thấy sự hiện diện của các tên lửa hạt nhân Liên Xô ở Cuba. Phạm vi hủy diệt của chúng bao trùm toàn bộ lãnh thổ Hoa Kỳ. Việc đánh chặn gần như là không thể bởi Cuba chỉ cách Mỹ một eo biển hẹp. Khi người Mỹ phát hiện ra, thì đã có tới 36 quả tên lửa tầm trung R12 mang đầu đạn hạt nhân được bố trí trên đất Cuba. Đây được coi là hành động trả đũa của Liên Xô đối với với việc Mỹ triển khai hơn 100 quả tên lửa trên đất Anh, Italy và Thổ Nhĩ Kỳ. Cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba là một trong các vụ đối đầu nghiêm trọng nhất thời Chiến tranh Lạnh và là khoảnh khắc mà Chiến tranh Lạnh tiến gần nhất tới một cuộc Chiến tranh hạt nhân.

 

53 năm sau, cuộc chiến ở Ukraine đang tạo ra cuộc đối đầu nguy hiểm nhất giữa Washington và Moscow kể từ cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba. New York Times vừa tiết lộ Lầu Năm Góc đang lên kế hoạch triển khai một loạt vũ khí hạng nặng cùng 5.000 quân tới một loạt quốc gia Đông Âu và Baltic. Kế hoạch này sẽ được Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter và Nhà Trắng thông qua trước cuộc họp của các Bộ trưởng Quốc phòng NATO tại Brussels, Bỉ trong tháng 6/2015. Nếu được thông qua, đây sẽ là lần đầu tiên Mỹ triển khai vũ khí hạng nặng tới các nước thành viên mới của NATO, những nước từng nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô, kể từ sau Chiến tranh Lạnh.

 

Trấn an hay đe dọa?

 

Động thái của Washington được cho là nhằm trấn an các đồng minh đang có dấu hiệu mất bình tĩnh sau các động thái quân sự cứng rắn của Nga ở miền Đông Ukraine. Việc Mỹ đưa vũ khí hạng nặng tới sát biên giới Nga sẽ kéo Mỹ và Nga vào một cuộc thử nghiệm ý chí quân sự nghiêm trọng nhất, nhưng lần này ngay trên ngưỡng cửa của Nga. Năm 1962, vị trí địa lý có lợi cho Washington và Moscow đã phải rút lui. Năm 2015, sự gần gũi về địa lý sẽ cho phép Nga đưa thêm quân và trang thiết bị đến chiến trường nhanh gấp nhiều lần so với tốc độ Mỹ tăng cường quân đến Đông Âu. Hơn nữa, Nga có nhiều thứ đang bị đe dọa ở Ukraine hơn là Mỹ và các đồng minh NATO và điều đó có nghĩa là Tổng thống Putin sẽ chấp nhận những rủi ro mà phương Tây có thể không dám chấp nhận.

 

Nếu kế hoạch triển khai tên lửa đến Ba Lan hay Litva là nhằm đe dọa Nga, Mỹ phải tính đến kịch bản: họ sẽ làm gì tiếp theo nếu Putin leo thang thay vì dừng lại. Bộ Quốc phòng Nga cho biết “Nếu thiết bị quân sự hạng nặng của Mỹ, bao gồm xe tăng, pháo binh và các thiết bị khác thực sự được chuyển tới các nước Đông Âu và vùng Baltic, Nga sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài đưa nguồn lực tới các mặt trận phía Tây”. Điều này sẽ buộc Washington đối mặt với hai lựa chọn, mà cả hai đều không phải phương án tối ưu: lùi lại hoặc tiếp tục mạo hiểm. Thực hiện một bước đi mạo hiểm dựa trên niềm hy vọng thay vì có một phương án đối phó hiệu quả, sẽ là sự liều lĩnh.

 

Ảo tưởng của phương Tây

 

Mỹ và phương Tây cũng từng hy vọng rằng, lệnh trừng phạt kinh tế sẽ khiến ông Putin đổi ý. Nhưng một năm trôi qua kể từ khi các hình phạt được áp đặt, Nga vẫn đẩy mạnh vai trò quân sự ở miền Đông Ukraine. Không có dấu hiệu nào cho thấy nước Nga sẽ bỏ rơi nước Cộng hòa Donbass, chưa nói đến hy vọng tìm kiếm một thỏa hiệp về Crimea để giúp giảm bớt áp lực kinh tế đối với Nga.

 

Đúng là phương Tây đã cô lập Nga bằng nhiều cách, chẳng hạn như tẩy chay Lễ Kỷ niệm chiến thắng Phát xít tháng 5/2015, loại Nga ra khỏi G8, nhưng Ấn Độ và Trung Quốc cũng như rất nhiều các nước châu Á, Phi, Mỹ Latin đã từ chối làm theo sự dẫn dắt của phương Tây, khi họ vẫn thấy ở Nga có những lợi ích cho riêng mình.

 

Hy vọng ở Minsk II

 

Do các biện pháp trừng phạt chưa có hiệu quả trong khi nguy cơ một cuộc chiến toàn diện mới đang hiện hữu, phương án tiếp cận duy nhất chấp nhận được là củng cố Thỏa thuận ngừng bắn Minks II. Mặc dù vẫn chưa giúp chấm dứt tiếng súng, nhưng không chết yểu như Minks I, Minks II vẫn tồn tại. Trên cơ sở tuân thủ Minks II, các bên cần ngồi vào bàn đàm phán cho giai đoạn tiếp theo. Những điều kiện mà Ukraine và Nga mong muốn được dự đoán: về phía Ukraine, họ sẽ khăng khăng giành lại quyền kiểm soát những khu vực phía Đông và bảo đảm viện trợ kinh tế từ phương Tây. Nga sẽ yêu cầu được dỡ bỏ lệnh trừng phạt và có thể một cam kết trung lập nào đó từ Kiev.

 

Sẽ cần hành động nhiều hơn như: rút hoàn toàn vũ khí hạng nặng và binh lính khỏi các khu vực chiến tranh, với sự giám sát của một bên thứ ba, thiết lập một khu vực phi vũ khí ở cả 2 biên giới Nga -Ukraine. Chỉ có như vậy mới tạo ra một nền hòa bình bền vững, cũng như xóa bỏ không khí Chiến tranh Lạnh đang bao trùm Đông Âu.

 

(Trung tâm Thông tin công tác tư tưởng Thành phố tổng hợp từ Thông tấn xã Việt Nam và các báo)